ผลข้างเคียงจากการใช้ยารักษาโรค มีผลต่ออวัยวะหลายระบบทั่วร่างกาย ที่เห็นเด่นชัดจากภายนอก คือ ผิวหนัง

จากสถิติ พบว่า การใช้ยาโดยทั่วไป พบผื่นผิวหนังจากการแพ้ยามากกว่า 1% และพบมากขึ้นเป็น 2%-3% ในผู้ป่วยที่รักษาตัวอยู่ในโรงพยาบาล โดยผื่นผิวหนังจากการแพ้ยา มีหลายรูปแบบ และความรุนแรงแตกต่างกันไป
1. Immunologic Hypersensitivity : ภูมิคุ้มกันในร่างกายไวกว่าปรกติ
2. Nonimmunologic Hypersensitivity : สาเหตุอื่นๆที่ไม่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย

• ยาบางชนิดมีปฎิกริยาร่วมกับแสงแดด ทำให้เกิดผื่นบริเวณที่สัมผัสกับแสงแดด
• ไม่ทราบสาเหตุ และกลไกการเกิดโรคที่แน่ชัดในแต่ละบุคคล ซึ่งอาจเกิดการระคายเคืองจากการใช้ยาแต่ละชนิดแตกต่างกันไป

รูปแบบผื่นผิวหนังจากการแพ้ยาที่พบบ่อย

1. Drug Exantheme (39%) : ผื่นผิวหนังอักเสบคล้ายออกหัด หรือออกดอก
    
2. Urticaria / angioldema (16%) : ผื่นแดง นูน คัน ตามลำตัว แขน ขา คล้ายผื่นลมพิษ ถ้าเป็นมาก อาจลามทั่วตัว รุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
    
3. Fixed drug eruption (27%) : ลักษณะเป็นผื่นวงกลม หรือรี ขอบชัด สีเทาเงิน ถ้าเป็นรุนแรงอาจมีตุ่มพองบนผื่น รอยดำจะคงอยู่นาน ถ้ายังคงได้ยาซ้ำอีก ผื่นจะเกิดขึ้นที่เดิมและขยายใหญ่ลามมากขึ้นได้
    
4. Erythema Multiforme (5.4%) : ลักษณะเป็นผื่นวงกลม มีจุดสีดำตรงกลาง ล้อมรอบด้วยรอยซีด และรอยแดง เหมือนเป้ายิงปืน
    
5. Drugs Cause Photosensitivity : กลุ่มยาที่ไวต่อแสงแดด ทำให้เกิดผื่นบริเวณ Sun-exposed Area ถึงที่หน้า คอ แขนด้านนอก เป็นต้น

หลักเกณฑ์ที่พอจะบ่งชี้ว่าผื่นที่เกิดขึ้นน่าจะเกิดจากการแพ้ยา คือ

• ประสบการณ์ในอดีต : สถิติการเกิดผื่นแพ้ยาของยาแต่ละชนิด และรูปแบบที่เฉพาะเจาะจงของผื่นแพ้ยาที่เกิดขึ้น
   
• พิจารณาว่าผื่นนั้นอาจเกิดจากสาเหตุอื่นได้หรือไม่
   
• ระยะเวลาที่กินยาจนกระทั่งเกิดขึ้น : ผื่นแพ้ยามักเกิดภายใน 1-2 สัปดาห์
   
• Dechallenge : หยุดยาผื่นควรจะหาย
   
• Rechallenge : ให้ยาแก้ไปใหม่ ผื่นเกิดขึ้นอีก
   
• การตัดชิ้นเนื้อตรวจทางพยาธิวิทยา
   
• การตรวจเลือด : ระดับเม็ดเลือดขาวสูงขึ้น โดยเฉพาะ Eosinophil > 1,000 | µ| และอาจพบ atypical lymphocytes

ยาใดที่ทำให้แพ้ : ยาทุกตัวสามารถเกิดอาการแพ้ได้เหมือนกัน ที่พบบ่อยได้แก่

• กลุ่มยาต้านจุลชีพ เช่น กลุ่ม Pencillin, Sulfa, Tetracycline
• กลุ่มยาลดไข้ แก้ปวด เช่น Phenybutagone
• กลุ่มยาระงับประสาท, ยากันชัก
• กลุ่มยาลดน้ำตาลในเลือด
• กลุ่มยาลดความดันโลหิต

ค้นหาสาเหตุ : ชนิดของยาที่ทำให้เกิดผื่น และรีบหยุดยาโดยเร็ว
รักษาตามอาการของโรค :

• Antihistamine ลดอาการคัน
• Corticostiroids ยาทาแก้อักเสบสเตียรอยด์
• สเตียรอยด์ ในรูปแบบยากินและให้ทางเส้นเลือดในกรณีผื่นแพ้ยารุนแรง ที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต และยังไม่สามารถทราบถึงชนิดยาที่แพ้

การดำเนินโรค

• หลังจากหยุดยาที่แพ้ : ผื่นมักจะจางลง แต่บางครั้งก็ลามมากขึ้นได้
   
• เมื่อได้รับยานั้นอีกครั้ง : ผื่นมักจะเกิดขึ้นซ้ำได้ แต่ไม่เสมอไป บางครั้งผื่นอาจเกิดขึ้นหลังจากหยุดรับยา 3-5 วัน บางครั้งก็อาจไม่เกิดขึ้นซ้ำอีกได้
  
  
  
  ประวัติการแพ้ยา
  • ผู้ป่วยควรจดจำชื่อยาที่ตนเองแพ้ และแจ้งแพทย์ทราบทุกครั้งที่เข้ารับการรักษา
     
  • บุคลากรทางการแพทย์ ควรให้ความระมัดระวังในการเลือกใช้ยา ที่อาจมีปฎิกริยาร่วมกับกลุ่มยาที่ผู้ป่วยแพ้ได้